Samorząd województwa kujawsko-pomorskiego pełni rolę organizatora dla trzech muzeów na terenie województwa. Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferrowej od ponad 60 lat dokumentuje i utrwala historię kultury ludowej Kujaw i Pomorza prowadzi trzy skanseny: Park Etnograficzny położony w centrum Torunia, Park Etnograficzny w Kaszczorku oraz Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce. Kolejny kompleks działający pod zarządem województwa to Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, jeden z największych rezerwatów archeologicznych w Europie. Instytucją samorządową jest również ponad stuletnie Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, które prowadzi skansen w Kłóbce.
Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny w Kłóbce
Jest częścią Muzeum
Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. W skansenie malowniczo
położonym nad rzeczką Lubieńką usytuowano kilkanaście obiektów z XVIII,
XIX i początku XX wieku, w większości przeniesionych z różnych wsi Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. To chaty podcieniowe, zrębowe, kuźnia raz
charakterystyczny dla pejzażu Kujaw wiatrak słupowy. Atrakcją skansenu
są festyny folklorystyczne z cyklu „Z życia dawnej wsi”, podczas których w warsztatach skansenu pracują rzemieślnicy, odbywają się występy
ludowych muzyków i zespołów oraz kiermasze i degustacje lokalnych
produktów.
W sąsiedztwie skansenu wiejskiego można podziwiać
starannie odnowione wnętrza odbudowanego dworu Orpiszewskich. Zabytek
związany jest z postacią Marii Orpiszewskiej z domu Wodzińskiej,
XIX-wiecznej utalentowanej malarki, narzeczonej Chopina i muzy
Słowackiego, która mieszkała tu w ostatnich latach życia. Poza odbudowa
dworu przeprowadzono także renowację otaczającego go parku.Na liczącym
ponad 13 hektarów terenie skansenu znajduje się także drewniany
osiemnastowieczny kościółek przeniesiony z Brzeźna (powiat lipnowski).
Zabytek odtworzono w jego pierwotnym, barokowym kształcie.
Skansen archeologiczny w Biskupinie
To jeden z największych
rezerwatów archeologicznych w Europie (zlokalizowany na obszarze prawie
40 hektarów), na jego terenie znaleźć można bogate ślady osadnictwa od
epoki kamienia aż do wczesnego średniowiecza, w tym pozostałości
wyjątkowo dobrze zachowane osady obronnej z przełomu epok brązu i żelaza zwanej „Polskimi Pompejami”. W jego obrębie mieszczą się rekonstrukcje
obiektów z czterech epok dziejowych, pawilon wystawowy, zagroda ze
zwierzętami i poletka z uprawami. Największym wydarzeniem organizowanym
przez muzeum jest Festyn Archeologiczny, organizowany przez muzeum od
1995 roku. Corocznie, przez dziewięć wrześniowych dni dla
kilkudziesięciu tysięcy gości rezerwat tętni życiem: kilkaset osób
prowadzi rozmaite pokazy, rekonstrukcje wypełniają mieszkańcy, a
dodatkową atrakcją są walki wojowników oraz inscenizacje, prelekcje i
wykłady.
Park Etnograficzny w ToruniuPołożony przy toruńskim Muzeum Etnograficznym to kawałek wsi w centrum miasta. W otoczeniu zieleni zwiedzimy i poznamy kompletnie urządzone zagrody: kujawską, z Borów Tucholskich, kaszubską, wiatrak koźlak, młyn wodny, kuźnię, remizę oraz obiekty małej architektury: przybudówki, piwnice-ziemianki, studnie, gołębnik, przydomowe ogródki kwiatowe i warzywne, a także krzyż, kapliczki przydrożne oraz przydomowe. We wnętrzach budynków eksponowane są przedmioty codziennego użytku, odzież, narzędzia pracy pszczelarza, rybaka i wiele innych. W skansenie organizowane są pokazy, zajęcia dla dzieci i grup zorganizowanych i wiele innych aktywności.
Park Etnograficzny w Biskupinie KaszczorkuW skansenie położony nad Drwęcą (w pobliżu ujścia do Wisły) znajdują się budynki oraz narzędzia związane z pracą flisaków, rybaków i szkutników. Można tam zobaczyć autentyczną zagrodę rybacko-rolniczą z końca XVIII wieku, wiatę rybacką, barki mieszkalne, budki rybackie, prom przewozowy z przeprawy na rzece Nogat i inne eksponaty związane ze wspomnianymi zawodami.
Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej NieszawceTo pierwszy w Polsce skansen poświęcony osadnictwu olenderskiemu i najnowszy oddział Muzeum Etnograficznego w Toruniu, otwarty w 2018 roku. Położony przy ulicy Menonitów 14 park jest rekonstrukcją wsi określanej przez etnografów jako mała rzędówka bagienna. Składa się z trzech siedlisk złożonych z sześciu zabytkowych budynków starannie przeniesionych z różnych miejsc z Doliny Dolnej Wisły. Pierwszym z odtworzonych obiektów była drewniano-murowana chata z Gutowa w gminie Zławieś Wielka, kolejnym będąca wysokiej klasy zabytkiem zagroda olendrów z Niedźwiedzia w powiecie świeckim. Imponująco prezentuje się zagroda z Kaniczek w Pomorskiem (rok budowy 1757), z charakterystycznymi podcieniami, piękną proporcją spadzistego dachu i malowanymi okiennicami. Jako jedne z ostatnich zmontowano spichlerz z Wielkiego Zajączkowa (powiat świecki) i stodołę z Wielkiego Wełcza (powiat grudziądzki). Z dbałością o szczegóły odtworzono wnętrza. Są tu też pola i sady, a w sąsiedztwie uporządkowany cmentarz, który był wykorzystywany jeszcze w 1945 roku.